تحلیل سیستمی (تعللی( اقتصاد سیاسی نفت در شوک های گذشته

در قرن بیستم در عرصه ی بین المللی چندین شوک یا بحران نفتی رخ داد که اثرهای فراوانی برای کشورهای صادرکننده و واردکننده ی نفت به همراه داشت و این اثرها خود را با نوسان در قیمت، عرضه و تقاضای نفت نشان دادند. در سال های گذشته پنج شوک اصلی نفتی اتفاق داده که به ترتیب به صورت زیر است: شوک اول نفتی که با تحریم نفتی اسرائیل و حامیان آن توسط اعضای عرب سازمان اوپک به وقوع پیوست. شوک دوم نفتی در سال 1979، به دلیل کاهش تولید نفت ایران به خاطر اعتصاب کارکنان نفت قبل از انقلاب اسلامی و متوقف شدن آن در روزهای پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد. جنگ بین ایران و عراق باعث شوک سوم نفتی در سال 1980 و جنگ بین عراق و کویت در سال 1990 باعث شوک چهارم نفتی شد. افزایش تقاضا بدون رشد عرضه بین سال های 2007 تا 2008 شوک پنجم نفتی را بوجود اورد. اقتصاددانان و صاحبنظران واقف اند که عرضه، تقاضا و قیمت نفت نقش مهمی در تولید و رشد اقتصادی، ایجاد ثروت و سطح معیشت دارد زنجیره این عوامل تا معادله قدرت، سیاست و امنیت قابل تعمیم است. بر همین اساس، بررسی شوک های نفتی اهمیت پیدا می کند تا از عوامل بوجود آورنده ی شوک ها و چگونگی تاثیر آنها در نوسانات عرضه، تقاضا، قیمت نفت و اقتصاد جهان شناخت پیدا کنیم و واکنش کشورهای واردکننده و صادر کننده نفت مخصوصا سازمان اوپک را در برابر این نوسانات مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. در این پژوهش به تحلیل سیستمی اقتصادی سیاسی نفت در پی شوک های گذشته می پردازیم و نشان می دهیم که چرا این شوک ها اتفاق افتاده و چه اثرهایی این شوک ها در نوسانات عرضه، تقاضا و قیمت نفت گذاشته اند و همچنین نقش اوپک را در این شوک ها بررسی کرده و راهبرد های آن را در برابر این نوسانات مورد ارزیابی قرار می دهیم. بر اساس نتایج این پژوهش ملاحظه می کنیم که نقش اوپک در این شوک ها کمرنگ بوده و فقط در شوک اول نفتی نقش اساسی داشته است. همچنین مهمترین دلایل بوجود آمدن این شوک ها، جنگ بین کشورهای تولیدکننده نفت، تحریم کشورهای غربی و اتفاقات غیر قابل پیش بینی در جهان را می توان نام برد.